مکانیزاسیون کشاورزی در ایران بازدید ۸۳۶

کشت غلات از ۱۰ الی ۱۵ هزار سال پیش در خاورمیانه و احتمالاً ایران رونق داشته است و در تمدن ایران ‏باستان دهقانان دارای مرتبه اجتماعی خاصی بوده ­اند. در دستورات دین اسلام نیز به امر کشاورزی بسیار توصیه ‏شده است؛ بنابراین، با ورود اسلام به ایران همچنان کشاورزان دارای احترام خاصی بوده­اند‎.‎
از رونق کشاورزی ایران در زمان حکومت صفویه گزارش­ هایی شده است. حتی در آن زمان یک مرکز ‏تحقیقات کشاورزی در مراغه تأسیس شده است. این روند در دوران بعدی کمابیش ادامه داشت تا اینکه در سال ‏‏۱۳۰۸ اولین تراکتور وارد ایران شد و این را می­توان آغاز مکانیزاسیون کشاورزی در ایران دانست. البته اوج ‏تحولات در مکانیزاسیون کشاورزی در ایران مربوط می­شود به دهه ۴۰ که خط مونتاژ تراکتورهای رومانی ‏دایر شد. این تحولات ادامه پیدا کرد تا اینکه محصولات شرکت­ هایی مانند جان­دیر و مسی­فرگوسن نیز در ‏ایران مونتاژ و در مواردی بومی شد. از طرفی دیگر، تولید ماشین­های کشاورزی اعم از انواع گاوآهن، بذرکار، ‏کودپاش، سمپاش، خرمنکوب و … رونقی دوچندان یافت. لذا طی پنجاه سال اخیر پیشرفت مکانیزاسیون در ایران ‏با سرعتی فزاینده ادامه یافته است‏‎.‎
آری بر اساس آمارها و شاخص­ها مکانیزاسیون ایران روبه رونق است. امّا آیا واقعاً این روند افزایش بهره­ وری ‏را در کشاورزی این مملکت در پی داشت؟‏‎!‎
این را باید از بررسی نرخ مهاجرت کشاورزان و روستائیان به شهرها و اشغال امور غیر کشاورزی و خدماتی ‏توسط ایشان، ارزش و تراز صادرات و واردات بخش کشاورزی و آمارهای فائو استخراج کرد که خارج از ‏حوصله این مقاله است‏‎.‎
همیشه از سوی مراجع دولتی شاخص اسب بخار بر هکتار و یا درجه مکانیزاسیون معیار بررسی وضعیت ‏مکانیزاسیون و تحلیل آن است. حال آنکه زمان اعمال این توان (یعنی انرژی صرف شده برای هر عملیات) و یا ‏شاخص­های اقتصادی و ارگونومیکی عنوان نمی­شوند‎.‎
البته شاخص­هایی مانند ضریب یا سطح مکانیزاسیون (اسب بخار بر هکتار) و درجه مکانیزاسیون (%) را ‏نمی­توان بصورت یک عدد استاندارد برای کل یک کشور، استان، شهرستان و یا حتی یک روستا عنوان کرد و ‏هدف نباید نیل به آن عدد در کل منطقه مورد نظر باشد‏‎.‎
انرژی موتوری مطلوب (اسب بخار ضرب در زمان اعمال توان تراکتور و احتمالاً کمباین) برای هر محصول، ‏فعالیت، شرایط خاکی و اقلیمی، و شرایط فرهنگی و اقتصادی متفاوت است و برای هر حوزه مدیریتی باید دقیقاً ‏محاسبه گردد. حال آنکه در گزارش شاخص اسب­ بخار بر هکتار، زمانی را که توان موتوری به زمین اعمال ‏می­شود اصلاً گزارش نمی­شود. بنابراین مشخص نمی­شود که به ازای هر واحد تولید محصول کشاورزی چقدر ‏انرژی صرف شده است‏‎.‎
‎ ‎از طرف دیگر رسیدن به درجه مکانیزاسیون ۱۰۰% یک تصمیم کاملاً غیر علمی است. بطوریکه در برخی از ‏حوزه­های مدیریتی (اعم از مزرعه، روستا، و …) ممکن است استفاده از نیروی کارگری بسیار به­صرف­تر و ‏کارآمدتر باشد و نیاز به ماشینی­کردن کامل عملیات نباشد‏‎.‎
در بعضی از منابع رسمی عمر مفید کمباین و یا تراکتورها یک عدد مشخصی عنوان می­شود در حالیکه کیفیت ‏ساخت و نحوه نگهداری و بکارگیری آن ماشین بر عمر مفید مؤثر است و این سن نیز باید برای هر ماشین بطور ‏مجزا تعیین شود تا بتوان آن را فرسوده اعلام کرد، از چرخه کار خارج و یا جایگزین کرد‏‎.‎
رئیسان ادارات مکانیزاسیون بعضی از استان­ها و شهرستان­ها دارای مدارک غیر مهندسی­ ماشین­ های ‏کشاورزی و مکانیزاسیون هستند و در پاسخ به این نقد، سابقه چند ساله­ای را که اصلاً کیفیت آن مشخص نیست ‏مطرح می­کنند. همین تلقّی باعث می­شود که طرح­های ملی بررسی عملکرد کمباین­ها در فصل برداشت به ‏شرکت­هایی واگذار شود که بعضاً حتی مهندس ماشین­های کشاورزی و مکانیزاسیون ندارند‏‎.‎
صدور گواهی­های تأییدیه فنّی با چه صلاحیت­ها و استانداردهایی به مراکز خصوصی کارسپاری می­شود. ‏اصلاً تا کنون امکانات آزمایشگاهی، کارگاهی و زمین انجام آزمون و ارزیابی این شر­کت­ها بررسی شده است. ‏البته یقیناً بسیاری از این مراکز تا اندازه­ای ذی­حق هستند زیرا هزینه­هایی که تولیدکنندگان ماشین­های ‏کشاورزی برای آزمون و ارزیابی دستگاه خود می ­پردازند ناچیز است. از طرف دیگر بر روی نوع، کمّیّت، و ‏کیفیت ادوات وارداتی و صلاحیت واردکنندگان ماشین­های کشاورزی چقدر کنترل صورت می­گیرد‎.‎
مکانیزاسیون کشاورزی در ایران was last modified: آگوست ۴th, 2020 by admin

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *